پەرەگراف- سوركێو محەمەد

 نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران دەڵێت، تاران پێشبینی دەكات بەهۆی پەیدابوونی لیستە نوێیەكانەوە گۆڕانكاری لە نەخشەی سیاسی هەرێم ڕووبدات، ئەوەشدەخاتەڕوو، تاران پشتیوانی هیچ لایەنێكی عێراق ناكات‌و چاوەڕوانی ئەنجامی هەڵبژاردنەكانە‌و ئەگەر كورد یەكگرتوو بێت پۆستی سەرۆك كۆمار وەردەگرێتەوە.

نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ پەرەگراف، تیشكدەخاتەسەر گرنگی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بۆ ئێران‌و تێڕوانینی ئێرانییەكان بۆ پێگەی كوردو حیزبەكان، باسلەوەشدەكات، دوای ڕیفراندۆم حیزبە كوردییەكان لەوەگەیشتن ڕۆڵی ئێران گرنگەو دەبوایە ڕەچاوی داخوازی‌و پێشنیارەكانی بكرایە.

ئێران كە ڕۆڵ‌و كاریگەریی بەرچاوی هەیە لەسەر سیاسەتی عێراق، پشتیوانی هیچ لایەنێك دەكات لە هەڵبژاردندا؟ لە وەڵامدا نازم دەباغ ئەوەی خستەڕوو، ئێران تائێستا "خۆی ساغ نەكردوەتەوە"و پێناچێت بە شێوەیەكی زەق‌و ئاشكرا بڵێت پشتگیری لایەنێك دەكات.

وتی"سیستمی هەڵبژاردن لە عێراق دەنگی زۆرینەو كەمینە دەوری خۆی هەیەو لیستی زۆرینە براوەدەبێت بۆ دیاریكردنی سەرۆك وەزیران، لە ڕێگای سازان‌و ڕێككەوتنی لایەنەكانەوە پشكی سەرۆكی حكومەت هی شیعەیەو سەرۆك كۆمار بۆ كوردو پەرلەمان بۆ سوننەیە، كێبڕكێكە دەكەوێتە نێوان هێزە شیعەكان پێموایە تا ئاستێكی زۆر بۆ ئێرانییەكان لایەنی شیعە بۆ حوكمڕانی هەركەسێك بێت بە سودی خۆی دەبێت‌و لێرەدا چاوەڕوانی ئەنجامی هەڵبژاردن دەكەن."

لایەنەكانی كوردستان هێشتا دڵنیانین لەوەی عێراقی دوای هەڵبژاردن سەرۆك كۆمارەكەی كورد دەبێت یان نا، بەڵام ئایا ئێران پشتیوانی وەرگرتنەوەی ئەو پۆستە دەكات لەلایەن كوردەوە؟ نازم دەباغ وتی"ئێران پشتیوانی ئەو سازانەیە كە لە عێراق بووە، بەڵام ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆڵی كوردو ئەنجامی هەڵبژاردن‌و هاوپەیمانیەكانی كورد، ئایا دەتوانن پارێزگاری لەو مافانە بكەن لە عێراق وەریانگرتووە؟ كە كورد هەمووی یەك دەنگ بێت بەدڵنیاییەوە پێموایە جارێكی دیكە پشكی سەرۆك كۆمار دەبێتەوە هی كورد."

بۆچی بەرلە ڕیفراندۆم كورد لە ڕۆڵی ئێران تێنەگەیشتووە؟

بەهۆی ڕیفراندۆمەكەی 25ی ئەیلولی ڕابردوو پەیوەندییەكانی ئێران‌و هەرێمی كوردستان بەرەو ئاڵۆزیی ڕۆیشتن‌و ئێران بەتووندی دژی ئەنجامدانی پڕۆسەكە بوو، بەڵام ئێستا پەیوەندییەكان بەرەو ئاسایی بوونەوە دەچن‌و ئەمڕۆش لە هەولێر كۆنفرانسێكی ئابوریی فراوان لە نێوان هەرێم‌و ئێران بەڕێوەچوو، بە بڕوای نوێنەری حكومەتی هەرێم لە ئێران، ئەو كۆنفرانسە نیشانەی ئەوەیە پەیوەندییەكان خەریكە دەگەڕێنەوە ئاستی پێشووی خۆی.

"پێموایە هەموو حزب‌و لایەنەكان، یەكێتی‌و پارتی‌و ئەوانی دیكەش لەوەگەیشتن ڕۆڵی كۆماری ئیسلامی ئێران گرنگەو دەبوایە ڕەچاوی داخوازی‌و پێشنیارەكانی بكرایە، چونكە ئەنجامی ڕیفراندۆم ئەوەدەرچوو كە بەرپرسانی ئێران لە سەرەتاوە ئاماژەیان پێداو دەتوانین بڵێین كوردیان لێ ئاگاداركردەوە كە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم كارەسات بۆ كورد دروست دەكات، ئێستا هەموو لایەنەكان لە هەوڵی گەڕانەوەی پەیوەندییەكانیانن‌و هەموشیان توانیویانە جوڵەیەك لە پەیوەندییەكانیان بكەن بەرەو باشی."

لە وەڵامی ئەوەی بۆچی لایەنەكانی هەرێم بەرلە ڕیفراندۆم ئەو تێگەیشتنەیان نەبووە بۆ ڕۆڵی ئێران؟ نازم دەباغ وتی"یەكیان هی غروری بوو، دووەم، ئەنجامی گەیاندنی ڕاوێژی هەڵەو لێكدانەوەی هەڵە لە خوێندنەوەی سیاسەتی ئەو وڵاتانەی خۆیان بە دۆستی كورد زانیوە كە دەركەوت هیچیان ئەو دۆستە نەبوون بۆ سەربەخۆیی پشتیوان بن، تەنها وڵاتێكیش كە ڕاستگۆبوو لە گەیاندنی پەیامەكەی لە پێش ڕیفراندۆم ئێران بوو كە نە پشتیوانەو نە بەباشی دەزانێت ئەنجامبدرێت."

ڕای ئێران لەسەر براوەی هەڵبژاردن لە سلێمانی‌

هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە 10 ڕۆژی دیكە بەڕێوەدەچێت، لە كاتێكدایە لیستی نوێ لە هەرێمی كوردستان دروست بوون، كە دیارترینیان نەوەی نوێ‌و هاوپەیمانییەكەی بەرهەم ساڵحن كە پێگەی سەرەكییان لە سلێمانییە، نازم دەباغ وتی، زانیاریی نییە كە ئێران پەیوەندی لەگەڵ ئەو لیستە نوێیانە هەیە یان نا.

وتیشی"ئێران نایەوێ ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆ كاربكاتەسەر پڕۆسەی هەڵبژاردن نە لە عێراق‌و نە لە هەرێم، بە تەئكید ئەوانیش وا پێشبینی دەكەن كە بەهۆی پەیدابوونی لیستی جیاجیا بەشێوەیەك لە شێوەكان گۆڕانكاری لەسەر نەخشەی سیاسی هەرێم دێتە پێش، بەڵام لە هەمانكاتدا هێزە سەرەكییەكانی كوردستان دیارە كە كێن."

لە هەرێمی كوردستان یەكێتی بە نزیكترین حزب لە ئێران ئەژماردەكرێت كە پەیوەندییەكی دێرین‌و پتەو لە نێوانیاندا هەیە، ئایا ئەگەر لەم هەڵبژاردنەدا یەكێتی ئەو پێگەو دەنگەی ئێستای نەمێنێت، پشتیوانی ئێران بۆ ئەو حزبە وەكو جاران دەمێنێت؟

نازم دەباغ بەمجۆرە وەڵامی ئەو پرسیارەی دایەوە"پەیوەندییەكی دێرین هەیە لە سەردەمی جەنابی مام جەلال لەنێوان یەكێتی‌و ئێران هەروەها پارتی‌و ئێران‌و لایەنەكانی دیكەش، ئێران مەبەستیەتی هاوسەنگی هەبێت لە هەرێم، ئەگەر بە ئەندازەی خۆی یەكێتی دەنگ بهێنێت یان دەنگیشی كەم بكات، پێموانییە لە پێگەو پایەی یەكێتی یان لایەنەكانی دیكەش كەمبكاتەوە، بەڵكو هەمووی پێویستە بۆئەوەی بتوانن بە هاوكاری‌و هاوپەیمانی، ئاسایش لە ناوچەكە بپارێزن چونكە ئاسایشمان بەستراوەتەوە بەیەكەوە."

ئایا لە دیدی ئێرانەوە یەكێتی یەك كورسی بهێنێت‌و 100 كورسی بهێنێت هەر یەكێتییەكەی جارانە؟ نوێنەرەكەی حكومەتی هەرێم كە لە پشكی یەكێتی لەو پۆستەدایە، وتی"هەڵەیەك هەبوو لەو وتارەی یەكێتی كە ئەگەر یەك كورسیش بهێنێت، پەیامێكی باش نەبوو بۆ یەكێتی، چونكە خۆی بە سۆسیال دیموكرات دەزانێ‌و بڕوای بە دیموكراسی‌و ئاشتی‌و ئازادی هەیە، بەڵام ڕابردو و سەنگ‌و قوتابخانەی مام جەلال بەشێك لەو سەروەرییانەی یەكێتی دەپارێزێت."

دەربارەی ڕای ئێران لەسەر حزبە بەهێزەكانی سلێمانی‌و براوەی هەڵبژاردن لەو پارێزگایەو ئایا ئەگەر یەكێتی نەبوو ئەو وڵاتە هەر مامەڵە لەگەڵ یەكێتی دەكات؟ نازم دەباغ وتی"بۆ هەر ڕوداوێك هەڵوێستێك‌و قسەیەك هەیە، بەڵام یەكێتی خاوەن ڕابردویەكە بە ئاسانی ناكرێت دەستبەرداری بیت، بەڵام یەكێتیش هەنگاوەكانی‌و هەڵوێستەكانی دەبەسترێتەوە بە دیدو تێڕوانینی بۆ ئایندە، چونكە لە سیاسەتدا بەرژەوەندی هاوبەش هەیە."

ئایا وتەكانی نوێنەرەكەی حكومەتی هەرێم لە تاران، بەو مانایەیە كە ئێران مامەڵە لەگەڵ براوە ناكات‌و هەر یەكێتی لامەبەستە؟ نازم دەباغ وتی"من ناتوانم پێشوەخت ڕای خۆم بدەم، بەڵام یەكێتی پێگەیەكی تایبەتی هەیەو چەند شتێك هەیە پێیەوە بەستراوەتەوە، وەك ئەو ستراتیژەی خوالێخۆشبوو جەنابی مام جەلال كە دایڕشتووە لەگەڵ ئێران ئەویش ستراتیژی مەودا درێژی هاوبەشی سنوری یەكێتی‌و ئێرانەو لە پەیوەندییەكی باشدا بووە لەگەڵ ئەو وڵاتەو ئە وانیش لە قۆناغی خەباتدا هاوكار بوون."

نازم دەباغ پێیوایە، ئەو پێگەیەی یەكێتی هەیەتی لای ئێران، "ئەگەر سیاسەتێكی ڕاست پەیڕەو بكات‌و لە چوارچێوەی بەرژەوەندیەكانی هەرێم‌و كوردو یەكێتی، نەكەوێتەبەر ئەو پرسانەی كە ئێران نیگەران بكات، لە چوارچێوەی بەرژەوەندی هاوبەشدا بێت بەدڵنیاییەوە پێگەی خۆی دەپارێزێت."

لە دوای ڕیفراندۆم كورد ناوچە دابڕاوەكانی لە دەستداو دەسەڵاتی حكومەتی ناوەند گەڕایەوە لە ناویاندا بۆ پارێزگای كەركوك، لەو كاتەوە دەسەڵات‌و پێگەی كورد لەو ناوچانە لاواز بووە، هەرێمی كوردستان بە فەرمی ئێرانی تۆمەتباركرد بە هاوكاریكردنی عێراق بۆ گەڕانەوەی بۆ ئەو ناوچانە.

ئایا ئێرانییەكان چۆن لە پێگەی كورد دەڕوانن لە كەركوك‌و داهاتووی ئەو شارە؟ نازم دەباغ وتی"ئێران بەشێك لە بەرژەوەندییەكانی لەوەدا دەبینێت كە پێگەی كورد لە چوارچێوەی عێراقێكی یەكپارچەی پابەندبوون بە دەستوری هەمیشەیی عێراق بەهێز بێت، چونكە هاوپەیمانی‌و دۆستایەتی كوردو شیعەو بەشێك لە سوننە دەتوانێت مافەكانی ئایندەی كورد لەو چوارچێوەیەدا بپارێزێت(خۆشم بڕوام بەوەیە)، بۆیە ئێران پێی باشە پڕۆسەیەكی باشی دیموكراسی بۆ هەڵبژاردن‌و ئازادی‌و دەستاودەستكردن پەیڕەو بكرێت، ئەگەر ئەم پڕۆسەیە ئاسایش بەدی بهێنێت لە بەرژەوەندی ئێراندایە لەهەر شارێك بێت، چونكە هەڵبژاردن سەنگی مەحەكە‌و ئێران لەگەڵ مافە دەستورییەكانی كوردە لە هەرشوێنێكی عێراق بێت."