تاران – ایرنا- نزیکهی ١٠ رۆژ ماوه بۆ بهڕێوهچوونی چوارهمین خولی ههڵبژاردنی پهرلهمانی عێراق دوای رووخانی سهدام له ساڵی ٢٠٠٣دا.
ههڵبژاردنی پهرلهمانی عێراق به بهشداری ١٢٨ حزب، ٢٢ بهره، ٤٢ حزبی سهربهخۆ و ١٧ کهسایهتی سهربهخۆ رۆژی شهممه ١٢/٥ له ناوخۆ و ١٩ وڵاتی بیانی بۆ دهنگدانی هاووڵاتیانی عێراقی لهوانه له ئێران، به تێچووی ٨٠ ملیون دۆلاری بهڕێوه دهچێت.
پێگهی بهرچاوی پهرلهمانی عێراق له ساڵانی رابردوودا وایکردووه تاوهکوو ههر خولێک حزب و بهره سیاسییهکان جیاواز له خولهکانی رابردوو بن و ئهمهش وایکردووه لهم خولهدا سێ بهرهی بهرچاو له شیعهکان، سوننهکان و سیکولارهکان پێک بێت. شیعهکان به ٦٢ حزب و ٥ بهرهو ١٠ حزبی سهربهخۆ، سوننهکان به ٣٢ حزب، سێ بهره و سیکولارهکان به ٩ حزبهوه دوو بهرهیان ببێت. بهرههم ساڵح به بهرهی نیشتمان که ٣ حزبی کوردی له ناوچه کێشه لهسهرهکان (کهرکووک، موسڵ و دیاله) و کوردهکانیش به ٩ حزبهوه بهشدارن و تا ئهم کاته بهرهیهکیان پێک نههێناوه، و له ناوچه کوردییهکان هیچ بهرهیهک پێک نههاتووه. بهڵام دهوترێت بڕێک لایهنی کوردی پێش ههڵبژاردن و له رۆژانی داهاتوودا بهرهیهک پێک بێنن.
سیستمی سیاسی عێراق به پێی دابهشکردنی باو، پهرلهمانییه و تێێدا خهڵک ئهندامانی پهرلهمان ههڵدهبژێرن و ئهوانیش سهرهتا سهرۆک کۆمار ههڵدهبژێرن و ئهویش لهناو فراکسیۆنهکانی پهرلهماندا، کهسێک بۆ خولێکی چوارساڵه بۆ سهرۆکایهتی وهزیران کاندید دهکات تاوهکو پهرلهمانی دهنگی پێ بدات.
.
ئهنجومهنی وهزیرانی عێراق پێک دێت له سهرۆک وهزیران و ٢٢ وهزیر که دهبێت لانیکهم له سێیا دووی دهنگی پهرلهمان وهربگرن/
ئاڵوگۆر له بارودۆخی چهند بهرهیهک له رۆژانی داهاتوودا
نازم دهباغ نوێنهری ههرێمی کوردستانی عێراق له ئێران سهبارهت بهم ههڵبژاردنهوهو پێکهێنانی بهره له رۆژانی داهاتوودا وای بۆ دهچێت که له رۆژانی داهاتوودا بارودۆخی بهرهکان له کوردستان بۆ ههڵبژاردن ئاڵوگۆری بهسهردا بێت و بهرهی نوێ پێک بێت و بڕێک حزب وهکو حزبی زهحمهتکێشانی کوردستان لهگهڵ بهرهی دیموکراسی و دادپهروهری که دکتور بهرههم سهرۆکاتی دهکات یهک بگرن، ئهو ههروهها پێی وایه که له ئاست عێراقدا تاوهکو راگهیاندنی ئاکامی ههڵبژاردنهکان هیچ بهرهیهکی کوردستانی لهگهڵ بهرهکانی دیکه یهک ناگرنهوه و دهڵێت: راپرسییهکان نیشانی دهدهن که تهحالوفی النصر به سهرۆکایهتی عیبادی، حکومهتی یاسا به سهرۆکایهتی نوری مالیکی، سائرون الصلاح به سهرۆکایهتی موقتهدا سهدر، الفتح به سهرۆکایهتی عماری و ائتلاف الوطنیه به سهرۆکایهتی ئهیاد عهلاوی و نیشتمان به سهرۆکایهتی بهرههم ساڵح (که سێ حزبی کوردستانیی یهکێتی نیشتمانیی کوردستان و گۆڕان و کۆمهڵی ئیسلامی دهگرێتهوه)، زیاترین دهنگیان ههیه.
ههڵبژاردنی ئهمجاره به هۆی ئامادهبوونی حزبه دهسهڵاتدارهکان و ئۆپۆزسیۆن پڕگڕو تین دهبێت
به وتهی نازم دهباغ، رێژهی بهشداری لهم خولهدا دیار نییه بهڵام به پێی راپرسییهکان باش دهبێت چونکه ئهمجاره کێبڕکێ له نێوان حزبه دهسهڵاتدارهکان و ئۆپۆزسیۆندایه و ئهمهش گڕ و تینێکی تایبهت دهدات به ههڵبژاردن. ئهو ههروهها پێی وایه که خهڵکی عێراق له رێگای دهسهڵاتدارانی نوێوه خوازیاری ئاڵوگۆڕ و چاکسازین و ههڵبژاردنی خولی چوارهم بارودۆخێکی سیاسی نوێ له عێراق دروست دهکات چونکه ئهم وڵاته پێویستی بهم ئاڵوگۆڕهیه.
گۆڕنی بیرۆکهی داعش بۆ ئیدئۆلۆژییهک له عێراقدا
نوێنهری ههرێمی کوردستانی عێراق له تاران وێرای ئاماژه بهو خاڵه که سهرهڕای شکستی داعش له عێراق، بیرۆکهی داعش لهناو نهچووه دهڵێت: ئهم بیرۆکهیه ئهمرۆکه بووهته ئیدئۆلۆژییهک و بۆ لهناوبردنی، دهبێت حکومهتێک له عێراقدا پێک بێت که ههنگاوی باش و کاریگهر لهم بوارهدا ههڵگرێت.
پێویستیی یهکێتی زیاتری نێوان لایهنه عێراقییهکان به مهبهستی بهرهنگاربوونهوهی کێشهکان
نازم دهباغ وێڕای ئاماژه بهوهی که بۆ ئاڵوگۆڕی پێویست له داهاتووی سیاسی عێراقدا دهبێت ههموو لایهنهکان له کورد و شیعه و سوننه یهک بگرن دهڵێت: ئێستاکه له گۆڕهپانی سیاسی عێراقدا دوو گروپ ئامادهن، که یهکێکیان خوازیاری پاراستنی بارودۆخی ئێستایه و ئهوی دیکه بهدوای ئاڵوگۆڕی بنهڕهتییهوهیه.
ئهم بهرپرسه کورده دهڵێت له ههر خولێکدا بۆ پێکهێنانی حکومهت رێککهوتنی نێوان گروپه جیاوازهکان پێویسته و ئهگهر ئهم رێککهوتنه راستهقینه و له چوارچێوهی دهستووردا بێت، زۆربهی کێشهکانی عێراق چارهسهر دهبێت.
نازم دهباغ ئاماژه بهوه دهکات تا کاتێک که دهستوور گۆڕانی بهسهردا نههاتووه دهبێت پابهندی بین چونکه خهڵک دهنگیان پێداوه و دهڵێت: ئهگهر ئێستا له گۆڕهپانی سیاسی عێراقدا شیعهکان وهکو سهردهمی سهدام لهگهڵ کوردهکان یهک بگرن بارودۆخهکه ئاوهها نابێت و دهبێت بزانینن که لهم بارودۆخهی ئێستا هاوکاریمان پێویسته و دهبێت ههموومان ههوڵ بدهین که هاوپهیمانییهکهمان راستهقینه بێت.
دهباغ پێی وایه که له گۆڕهپانی سیاسی عێراقدا ههرکهسهو بهدوای بهرژهوهندی خۆیدایهو ئهمهش هۆکاری زۆربهی کێشهکانی عێراقه و ئهگهر ههموو لایهن و بهرپرسهکان بیر له خهڵک بکهنهوه ئهمه روونادات.
کوردهکان بهدوای پێکهێنانی بهرهی نوێ له باکووری عێراق
ئهو ئاماژه بهوه دهکات که له باکووری عێراق کوردهکان بهدوای پێکهێنانی بهرهی نوێوهن و دهڵێت: ئامانجی ئهوان خزمهتکردنی زیاتری خهڵک و دابینکردنی ئهمن و ئاسایشه و ئهگهر ئێستاش بگهڕێینهوه بۆ هاوکاری رابردوومان وهکو سهردهمی پێش رووخانی سهدام، کێشهکانی عێراق چارهسهر دهبن
نازم دهباغ وێڕای رهخنه له جێبهجێنهکردنی سهرژمێری له عێراق بۆ بهدهستهێنانی ئاماری دروست له رێژهی دانیشتووان دهڵێت: ئێستا روون نییه که چهن ملیون خهڵکی عێراق دهتوانن دهنگ بدهن و بهو پێیه که بڕێک کهس هێشتا کارتی ههڵبژاردنی رابردوویان ههیه و کارتی نوێشیان وهرگرتووه، ئاکامی ههڵبژاردن بهم پێیه و به پێی کڕین و فرۆشتنی کارتی ههڵبژاردن، که زیاتر له بهغدا ئهمه روودهدات، ناتوانێت ئاکامێکی دروست بێت.
به وتهی ئهو له باکووری عێراق به پێی چاوهڕوانییهکان له نێوان ٦٠ بۆ ٧٠٪ی خهڵک له ههڵبژاردندا دهنگ دهدهن.