دووه‌مین سه‌ردانی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران بۆ هه‌رێمی کوردستانی عێراق و ئاماده‌بوونی له کۆبوونه‌وه بازرگانییه‌کان به به‌شداری چالاکانی ئابووری هه‌ردوولا له کاتێکدا بوو که ئه‌مریکا له ئاڵوگۆڕه‌کانی ئێستای ناوچه‌که‌دا هه‌وڵ ده‌دات هێڵی هاوکاری نێوان وڵاتانی دۆست و نزیک له ئێران به‌تایبه‌ت عێراق و هه‌رێمی کوردستان بخاته ژێر کاریگه‌ری ئامانجه‌کانی خۆیه‌وه. له وتووێژێکی کورتدا له‌گه‌ڵ نازم ده‌باغ، نوێنه‌ری هه‌رێم له ئێران بیروڕای ناوبراومان سه‌باره‌ت به گرنگی ئه‌م سه‌ردانی پرسی.
مه‌ریه‌م سالاری؛ په‌یامنێری دیپلۆماسی
وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئێران له‌گه‌ڵ وه‌فدێکی ئابووری بۆ جاری دووه‌م و له میانه‌ی سه‌ردانه چوار رۆژه‌که‌یدا بۆ عێراق سه‌ردانی هه‌رێمی کرد. هه‌ڵسه‌نگاندنی ئێوه بۆ ئه‌م سه‌ردانه چییه و چ ئامانجگه‌لێکی له به‌رنامه‌دایه؟
رۆژهه‌ڵاتی ناوین له بارودۆخێکی هه‌ستیاردایه. ئاڵوگۆڕه به‌رده‌وامه‌کانی ناوچه‌که‌و له‌ناوبردنی داعش له عێراق، هاوکات له‌گه‌ڵ رۆڵگێڕانی وڵاتانی جۆراوجۆری ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌که له پێناو چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانه‌کاندا، ئاستی ئاڵۆزی بارودۆخی خۆرهه‌ڵاتی ناوینی به‌رزتر کردووه‌ته‌وه. دابینکردن و پاراستنی ئه‌من و ئاسایشی ناوچه‌که گرێدراوی ئه‌من و ئاسایشی عێراقه‌و ئه‌منی عێراق و هه‌رێمی کوردستان، ئه‌من و ئاسایشی کۆماری ئیسلامی ئێرانه. بۆیه له بارودۆخی ئیستادا و به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵسان و داکشانه‌کانی دوای ریفراندۆمی هه‌رێمی کوردستان، هاوبیری و هاوکاری به‌رپرسانی دوو وڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران و عێراق و گه‌شه‌کردنی ئه‌م په‌یوه‌ندییه گرنگییه‌کی ئه‌وتۆی هه‌یه. ئه‌مه له کاتێکدایه که کۆماری ئیسلامی ئێران به‌رده‌وام پشتیوانی خۆی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشهکانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و بهغدا ده‌ربڕیوه.
زیادبوونی ئاستی هاوبیری نیوان به‌رپرسانی ئێران و به‌رپرسانی حکومه‌تی بهغدا و هه‌رێمی کوردستانی عێراق له رووداوه‌کانی ناوچه‌که، هه‌ڵگری چ په‌یامێکه؟
له حکومه‌تی عێراق به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان، خواستێکی به‌تینتر بۆ گه‌شه‌ی په‌یوه‌ندییه سیاسییه‌کان له‌گه‌ڵ ئێران ده‌بیندرێت. هاتوچۆوه به‌رده‌وامه‌کانی به‌رپرسانی سیاسی و ئابووری و دانانی پلانی ئابووری له درێژه ئه‌م خواسته سیاسییه‌دا ده‌کرێت. به‌تایبه‌ت که دوای ئاڵوگۆڕه‌کانی ئه‌م دواییه که هه‌ندێک وڵاتی ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌که بڕیاری که‌مکردنه‌وه‌ی هێزه‌کانیان داوه، ئه‌م رووداوه، گرنگی و پێویستی دیدار و کۆبوونه‌وه‌و وتووێژی نێوان به‌رپرسانی هه‌ردوولا به مه‌به‌ستی درێژه‌پێدانی په‌یوه‌ندی به‌هێزی نێوانمان زیاتر ده‌کات. سه‌ردانه گرنگه‌که‌ی جه‌نابی زه‌ریف بووه‌ته هۆی ئه‌وه که بۆ یه‌که‌مجار ئاماده‌کاری بۆ سه‌ردانه‌که‌ی جه‌نابی روحانی، سه‌رۆک کۆماری ئێران بۆ عێراق ده‌ست پێ‌بکات و تاڕاده‌یه‌کیش ئه‌مه یه‌کلایی بووه‌ته‌وه. که‌واته به دڵنیاییه‌وه سه‌ردانی باڵاترین به‌رپرسی کارگێڕی کۆماری ئیسلامی بۆ عێراق له‌م بارودۆخه‌دا نیشانه‌ی ده‌رکی هاوبه‌شی نێوان دوولایه‌ن به مه‌به‌ستی به‌هێزترکردنی په‌یوه‌ندی ستراتیژی نێوان دوو وڵاته. به دڵنیاییه‌وه سه‌ردانی که‌سی یه‌که‌می کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ عێراق زۆر زیاتر کاریگه‌ری ئه‌رێنی له‌سه‌ر پاراستن و به‌هێزکردنی په‌یوه‌ندی و هاوکارییه پێویسته‌کان به مه‌به‌ستی جێبه‌جێکردنی پلانه هاوبه‌شه‌کان و له‌ناوبردنی ئاسته‌نگه‌کان هه‌یه.
ئایا ئێران و هه‌رێمی کوردستان توانیویانه له ئاسه‌واره‌کانی ریفراندۆمی هه‌رێم، تێپه‌ڕن؟
به گشتیی سیاسه‌تی کۆماری ئیسلامی سه‌باره‌ت به ریفراندۆم روون بوو و له چوارچێوه‌ی روانگه‌و سیاسه‌تی فه‌رمی حکومه‌تی بهغدا و هه‌رێم و به پێداگری له‌سه‌ر پاراستنی ده‌ستوور و یه‌کێتی ناو عێراق خرابووه روو. ئه‌مه له کاتێکدایه که هه‌م هه‌رێم و حکومه‌تی عێراق دوای ریفراندۆم بڕیاریان دا له کێشهکانی رابردوو تێپه‌ڕن چوونکه پێیوان وایه که ئه‌م کێشانه ده‌توانێت زیان به په‌یوه‌ندییه‌کانیان و هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ وڵاتانێک وه‌کوو ئێران زیانی گه‌وره بگه‌یه‌نێت. به‌تایبه‌ت که کۆماری ئیسلامی به‌و یارمه‌تییانه‌ی که له بواری رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی تیرۆر و پاراستانی ئه‌می ناوچه‌که بوویه‌تی، بۆ عێراق گرنگییه‌کی تایبه‌تی هه‌یه.
سه‌ره‌ڕای ئه‌مه ده‌وترێت له مانگه‌کانی رابردوودا هه‌ولێر له تێکدانی باری ئابووری و سیاسی ئێران رۆڵی بووه، رای ئێوه چییه؟
هه‌روه‌ها که ئاماژه‌م پێدا سیاسه‌تی هه‌رێم له بارودۆخی نوێدا، تێپه‌ڕاندنی کێشهکانی پێشوو له‌گه‌ڵ کۆماری ئیسلامی ئێرانه و سیاسه‌ته‌کانیشی له چوارچێوه‌ی سیاسه‌تی فه‌رمی عێراقدا ئاماده و جێبه‌جێ ده‌کات. به‌رپرسانی هه‌رێم ناهێڵن تێکده‌ران په‌یوه‌ندی هه‌رێم و ئێران تووشی کێشه بکه‌ن. چوونکه هه‌م عێراق و هه‌م هه‌رێم گرنگی پاراستنی په‌یوه‌ندی ئابووری له‌گه‌ڵ ئێران ده‌زانن و نایانه‌وێت ده‌ستێوه‌ردانیان له پرۆسه‌ی دوژمنایه‌تی‌کردنی ئێراندا ببێت و ناهێڵن خاکی هه‌رێمی کوردستانی عێراق ببێته شوێنێک بۆ دژایه‌تیکردنی زیاتری سیاسی و ئابووری ئێران.
ئه‌م سیاسه‌ته له به‌رامبه‌ر گه‌مارۆکانی ئه‌مریکاشدا واده‌بێت؟ به‌رپرسانی واشینگتۆن گوشارێکی زۆریان بۆ وڵاتانی ناوچه‌که به‌تایبه‌ت عێراق هێناوه که گه‌مارۆکانی ئه‌وان په‌یڕه‌و بکه‌ن
گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا کاریگه‌رییه‌کی ئه‌وتۆیان له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی ئابووری هه‌رێم و ئێران نه‌بووه و ئه‌م په‌یوه‌ندییانه وه‌کوو جاران به‌هێزه‌وه به‌رده‌وامه. هه‌ست به‌م پێویستییه ده‌کرێت که کورده‌کان له‌جیاتی پشت به‌ستن به وڵاتانی ده‌ره‌وه‌ی ناوچه‌که به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا، گرنگی به وڵاتانی دراوسێی خۆیان بده‌ن. پێگه‌ی دراوسێیه‌تی و مێژووی ئه‌رێنی هاوکارییه‌کانی رابردووی نێوان ئێران و عێراق له‌م ره‌وته‌دا گرنگه. له‌م نێوانه‌دا کوردستانی عێراق ده‌بێت جێبه‌جێ‌کاری سیاسه‌ته‌کانی بهغدا له بواری رووداو و ئاڵوگۆڕه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان بێت و له رووبه‌رووبوونه‌وه‌ی یه‌کلایه‌نه‌ی قه‌یرانه‌کان خۆی به‌دوور بگرێت. سروشتییه که حکومه‌تی ناوه‌ندی بهغدا له به‌رامبه‌ر گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا، هه‌وڵ ده‌دات په‌یڕه‌وی لێ نه‌کات تاوه‌کو په‌یوه‌ندییه‌کانی نه‌چێته ژێر کاریگه‌ری گوشاره‌کانی ئه‌مریکا دژی ئێران. که‌واته هه‌رێمیش په‌یڕه‌وی له‌مه ده‌کات. هه‌روه‌ها که گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا دژی ئێران هیچ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه بازرگانی و نه‌وتییه‌کانی نێوان ئێران و هه‌رێم نه‌بوو و ئاڵوگۆڕی نه‌وتی نێوان دوولایه‌ن رۆژانه به‌رده‌وامه. هه‌روه‌ها نابێت له‌یادی بکه‌ین که پاراستن و راگرتنی په‌یوه‌ندی بارزگانی له‌گه‌ڵ ئێران، له به‌رژه‌وه‌ندی کورده‌کاندایه و ئه‌وان پێیان وایه که به پشتیوانی ئه‌م وڵاتانه به‌تایبه‌ت ئێران، رووداوه بیانییه‌کان کاریگه‌ری ئه‌وتۆی له‌سه‌ر کورده‌کان نابێت. راگرتنی په‌یوه‌ندی بازرگانی و نه‌وتی له‌گه‌ڵ ئێران ده‌توانێت قه‌یران بۆ هه‌رێم دروست بکات. بۆیه پێویسته که کوردستانی عێراق خۆی دوور بگرێت له چوونه ناو جه‌وێک که ئه‌مریکا دژی ئێران پێکی هێناوه و په‌یوه‌ندییه ئابوورییه‌کانی له‌گه‌ڵ کۆماری ئیسلامی ئێران بخاته سه‌روو هه‌ر بابه‌تێکی دیکه‌وه.