نتایج همه پرسی هفته گذشته در ترکیه که به موجب آن حامیان کمپین «آری» پیروز و اصلاحات 18 ماده قانون اساسی کشور قانونی شد، بحثهای گسترده‌ای را در میان صاحب‌نظران مطرح کرد که البته از مهمترین این مباحث رای مثبت بعضی مناطق کردنشین شرق ترکیه به تغییر نظام سیاسی کشور بود؛ با توجه به برد شکننده حامیان اصلاحات می‌توان ادعا کرد که آرای «آری» این کردها نقشی مؤثر در تعیین سرنوشت سیاسی ترکیه بازی کرده است. هر چند این روزها مسائل مربوط به کردها در دیگر کشورهای منطقه از جمله عراق و سوریه نیز سر تیتر اخبار قرار دارد. با «ناظم دباغ »، نماینده اقلیم کردستان عراق در ایران، برای بررسی و تحلیل نقش کردها در رفراندوم ترکیه، اظهارات مقامات اقلیم کردستان عراق مبتنی بر برگزاری همه پرسی استقلال و البته شبه نظامیان کُرد در سوریه که مشغول جنگ علیه گروه تروریستی «داعش» هستند، گفت‌وگو کردیم.
برخی از تحلیلگران رأی مثبت برخی مناطق کردنشین در ترکیه را یکی از عوامل مؤثر در پیروزی اردوغان در رفراندوم اخیر می‌دانند. چرا برخی کردها مطابق توصیه رهبران خود ازجمله صلاح‌الدین دمیرتاش، که در زندان به سر می‌برد، عمل نکردند؟
مسأله رفراندوم مسأله‌ای بود که جامعه کردی [در ترکیه] را به دو قسمت تقسیم کرد؛ یک قسمت بیشتر به فکر ملتگرایی و مسائل تعصب قومیتی و قسمت دیگر نیز بیشتر به فکر مسائل مذهبی و دینی بودند. چون جامعه کردی، به خصوص در ترکیه، تعصب زیادی به اسلام دارد بنابراین شاید این امر در رفراندوم بیشتر (از تعصب قومیتی) اثرگذار بوده است.
به نظر شما تغییر نظام سیاسی در ترکیه که گفته می‌شود اختیارات رییس جمهور را افزایش می‌دهد چه تأثیری بر روابط آنکارا و کردهای این کشور دارد؟
این بستگی به تفکر شخص اردوغان دارد؛ در بعضی شرایط وقتی اختیارات کامل دست رییس جمهوری باشد، اگر نظراتش مثبت و به دنبال حل مشکلات ترکیه باشد، دستش بازتر می‌شود و اقدامات خوبی را انجام می‌دهد. ولی اگر نظراتش تعصب‌گرایی، مذهب‌گرایی و ترکمن‌گرایی باشد مسلم است که وضعیت برعکس می‌شود.
مقامات ترکیه بارها به صراحت اعلام کردند که با مشارکت نیروهای کُرد یعنی نیروهای YPG در عملیات آزادسازی شهر الرقه از دست داعش مخالف هستند. این در حالی است که این نیروها همراه با متحدان عرب خود در چارچوب عملیات «خشم فرات» مشغول تکمیل محاصره الرقه هستند. با توجه به مخالفت‌های آنکارا، نقش کردها در عملیات آزادسازی الرقه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مسأله اردوغان و تفکرات او نسبت به مسائل کردی از گذشته مشخص بوده؛ تا حالا مخالف قدرت کردها در سوریه بوده است. نقشی که کردها نه فقط در سوریه بلکه در عراق دارند انکارناپذیر است و واقعا نیروی اول و در خط مقدم هستند که با داعش می‌جنگند و اثرگذار هستند. هر جنگی که آنها تا این لحظه بر علیه داعش داشتند و در آنها شرکت کردند، خدا را شکر می‌کنیم که داعش را شکست دادند. همه چیز بستگی به این دارد که اگر تفکراتشان تغییر کند، مسلم است رویکردشان هم نسبت به این موضع تغییر می‌کند؛ ولی اگر به همین روش قبلی باشد، من کلا مثبت فکر نمی‌کنم.
یعنی معتقد هستید که آزادسازی پایتخت خودخوانده داعش در سوریه با مشارکت نیروهای کُرد انجام خواهد شد؟
مشارکت نیروهای کُرد با همپیمانی دیگران به موازات مبارزه علیه تروریسم، مذاکرات صلح سوریه هم در جریان است. این در حالی است که از احزاب کُرد برای این مذاکرات، چه در آستانه و چه در ژنو، دعوت نشده است.
اکراد چه نقش و جایگاهی در روند صلح سوریه خواهند داشت؟
مشکلی ما این است که اکثریت کشورها تا حالا به کردها فقط به عنوان یک نیروی مسلح و جنگاور نگاه می‌کنند؛ کردها باید در مسائل سیاسی، روند صلح و مسائل سوریه و منطقه شرکت داشته باشند. به همین خاطر کردها، به خصوص در سوریه، به خاطر شرایط خودشان به هر کسی که قول شفاهی به آنها بدهد اتکا و با آنها همکاری می‌کنند. به همین خاطر، کُرد هم برای حمایت از خود در سوریه می‌جنگد. امروز روسیه و آمریکا تا حدی به کردها در مسائل جنگ و دفاع از خود و حمله به داعش کمک می‌کنند.
اما بسیاری ازکشورهای عربی از جمله مخالفان دمشق، کردها را نیرویی جدایی طلب می‌دانند.
کردها جدایی‌طلب نیستند بلکه خواهان حقوق خودشان هستند.
یعنی شما قبول ندارید که کردها در سوریه به دنبال استقلال از دولت مرکزی هستند؟
من فکر نمی‌کنم در شرایط کنونی کُردها در هیچ جای دنیا به فکر استقلال باشند؛ ولی به فکر حمایت از حقوق خود هستند.
روزنامه همبستگی، شنبه 2 اردیبهشت ماه 1396، شماره 3646، بین‌‌الملل، صفحه 5.