خبرگزاری فارس: نماینده اتحادیه میهنی کردستان عراق با اشاره به مشکلات بازرگانان کرد از بدو ورود به ایران گفت: بارزگان کرد در ایران حق داشتن یک دفتر را هم ندارد در حالیکه ترکیه تمام امکانات را برای وی فراهم می‌کند.
"ناظم دباغ" نماینده اتحادیه میهنی کردستان عراق در ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی در خصوص روابط اقتصادی ایران و کردستان عراق و چالش‌های پیش روی این گسترش روابط گفت:
مشروح این گفت‌وگو از نظر خوانندگان می‌گذرد.
عبور تجارت امسال کردستان عراق با ایران از مرز 4 میلیارد دلار
فارس: روابط ایران و کردستان عراق را چطور ارزیابی می‌کنید؟
دباغ: از سال 2000 که روابط اقتصادی آغاز شد، کل فعالیت مرزهای ایران و کردستان عراق به 100 میلیون دلار نمی‌رسید. ما مرزهای زیادی داشتیم، اما بزرگترین مرزهای ما حاج عمران، باشماق و پرویزخان بودند که خوشبختانه توانستیم این مرزها را بین‌المللی کنیم و فعالیت ترانزیتی و رفت و آمد اتباع از این مبادی انجام گرفت. سقف فعالیت بازرگانی ما امسال از 4 میلیارد دلار می‌گذرد که این گسترش فعالیت حتماً نتیجه همکاری‌های بیشتر است.
مصائب سرمایه گذاران کرد در بدو ورود به ایران
فارس: چه مشکلاتی در گسترش این روابط به سطح روابط سیاسی وجود دارد؟
دباغ: متاسفانه تا این لحظه نتوانسته‌ایم در تجارت از سیستم پیله‌وری خارج شویم. یعنی دلال‌های فعال در مرز که به فکر منفعت روزانه هستند و آینده نگری ندارند. به همین دلیل اجناسی را به کردستان منتقل می‌کنند که مرغوبیت چندانی ندارد و این کالا در مرکز کنترل کیفیت کردستان عراق بازگشت داده میشود. این موضوع تاثیر منفی بر گسترش روابط دارد.
موضوع دوم اینکه بازرگانان عراقی که به ایران سفر می‌کنند در بدو ورود با آنها به صورت مثبت رفتار نمی‌شود و از همان ابتدا در مبادی ورودی با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند.
تردد آسان اتباع یکی دیگر از موارد است. منطقه کردستان لغو روادید کرده و اتباع ایرانی هنگام ورود در مکانی نسبتاً مناسب حضور پیدا می‌کنند تا امور مربوط به ورودشان انجام شود و این ایستگاه به صورت 24 ساعته فعال است، اما در مرز ورودی ایران تنها یک گیت و یک کامپیوتر است که آن هم از 8 صبح تا 5 بعد از ظهر فعال است که حدود 2 ساعت آن به امور ناهار، نماز و رفع مشکل اینترنت می‌گذرد. در صف طولانی مرز ورودی ایران که اتباع عراقی حضور دارند، بازرگانان، پیله وران، رانندگان و مردم عادی همه در یک صف و زیر آفتاب تابستان و سرمای زمستان می‌ایستند تا نوبتشان شود و امورشان انجام گیرد که این موضوع برای افرادی که برای سرمایه گذاری وارد ایران می‌شوند صورت خوبی ندارد.
نکته بعدی این است که کردستان لغو روادید کرده اما ایران این کار را نکرده است و گرفتن روادید ایران طول می‌کشد.
نکته سوم این است که نتوانسته‌ایم رابطه خوبی بین بازرگانان منطقه کردستان و بازرگانان ایرانی ایجاد کنیم. وقتی بازرگان عراقی به تهران می‌آید، باید بتواند در ایران اقامت، دفتر، وکیل و شماره حساب داشته باشد که اینطور نیست اما در ترکیه همه این امور به علاوه تفریح و سرگرمی نیز وجود دارد.
نکته دیگر مربوط به مسائل سیاسی است. سیستم بانکی ایران و کردستان تا به حال نتوانسته‌اند این اعتماد را ایجاد کنند که بتوانند ضمانت فعالیت‌های تجاری یا سرمایه گذاری باشند.
تعداد شرکت‌های ایرانی فعال در کردستان از 460 به 182 رسیده است
سرمایه گذار ضمانت می‌خواهد و حکومت کردستان وقتی به یک شرکت ایرانی پروژه می‌دهد ضمانت می‌خواهد که نبود این فاکتورها باعث شده تا برخی فعالیت‌ها انجام نشود. تا این لحظه حدود 53 کشور در کردستان حضور دارند.
از سال 2001 تا 2003 حدود 460 شرکت ایرانی در کردستان حضور داشت و 182 شرکت ترکی، اما امروز تعداد شرکت‌هایی ترکی به 860 رسیده و شرکت‌های ایرانی به 189 شرکت رسیده‌اند. این موضوع نیاز به بررسی و آسیب شناسی دارد که چرا اینگونه شده است.
فارس: آیا نگاه شما در روابط با ایران تغییر کرده است؟
دباغ: ما می‌خواهیم با کسی کار کنیم که در همه امور ما را قبول دارد که آن کشور ایران است و نه ترکیه.
فارس: پس چرا ترک‌ها در کردستان به این میزان نفوذ و گسترش حضور دارند؟
دباغ: حتماً سیاست اقتصادیشان با سیاست اقتصادی ایران تفاوت دارد. در جلسه کمیسیون مشترک اقتصادی با ایران به مقامات ایرانی پیشهاد دادم در سیاست‌های اقتصادی مانند ترک‌ها رفتار کنند.
ترکیه 2 بار وزیر بازرگانی و هیئت تجاری به کردستان فرستاده و وزیر خارجه، کشور، آموزش و پرورش و بهداشت آنها به کردستان آمده است، اما تا به حال یک مدیر کل یک وزارتخانه ایرانی به کردستان نرفته است.
نه فقط ترکیه، کشورهای انگلیس، آمریکا، ایتالیا، اسپانیا، هلند، سوئد، نروژ، لهستان، اتریس، اردن، کویت و امارات در سطح وزیر به کردستان سفر کرده‌اند، اما جمهوری اسلامی ایران در این سطح حضور پیدا نکرده، با این وجود اصل کار ایران است.
این موضوع برای من جای سؤال است که چرا نخست وزیر ترکیه که تا به حال کردستان عراق را به عنوان یک حکومت قبول نداشته و همواره به نام شمال عراق از کردستان یاد می‌کند، به این منطقه سفر کرده و در مراسم افتتاح فرودگاه اربیل شرکت می‌کند اما مقامات ایرانی حتی یک بار نیز به ایران سفر نکرده‌اند.
نخست وزیر ترکیه که با کردها مشکل دارد و بارزانی را به عنوان رئیس منطقه کردستان نپذیرفته، اما مقامات جمهوری اسلامی از رئیس جمهوری تا همه سطوح ما را به رسمیت می‌شناسند. ما اصرار داریم که ایران شرکت‌های بزرگ خود را حمایت کند تا در آینده در کردستان عراق فعالیت بیشتری داشته باشند.
تفاوت نگاه ایران و ترکیه به مقوله اقتصاد
فارس: گفته میشود برخی شرکت‌های ایرانی حضور موفقی در عراق نداشته‌اند. این موضوع تا چه اندازه صحت دارد؟
دباغ: بله، افت کردن دلایل خود را دارد. دنیای امروز دنیای اقتصاد است و امنیت جهانی نیز از طریق اقتصاد حاصل میشود. سیاست اقتصادی ترکیه و ایران در این موضوع با هم اختلاف دارد. ترکیه امنیت خود را از طریق اقتصاد ایجاد می‌کند و ایران اقتصاد را از حوزه امنیتی می‌نگرد.
فارس: چرا این نگاه متفاوت به اقتصاد وجود دارد؟
دباغ: تصور می‌کنم دلیل آن نفت باشد. ایران اقتصاد را از حوزه امنیتی می‌نگرد. ایران نفت دارد و تامین بودجه‌اش از درآمد نفتی است و ترکیه نفتی ندارد که بودجه خود را از آن تامین کند و اگر کاری نکند که مردم دارای درآمد باشند وضعیت برای حکومت ترکیه خراب میشود. به همین دلیل بدنبال اقتصاد است و برای فعالیت اقتصادی خود امنیت ایجاد می‌کند.
ایران در آمد نفتی دارد و استدلال می‌کند که باید امنیت ایجاد کند تا بعداً به فکر اقتصاد باشد و این اختلاف اصلی است. گذشته، حال و آینده ایران و کردستان عراق به هم پیوند خورده و آنها نمی‌توانند بدون ارتباط با یکدیگر باشند. مرزهای جغرافیایی کردستان با ایران و ترکیه یکسان است، اما عمق راهبردی و همکاری کرد و ایران در همه شرایط بیشتر بوده که شاید یکی از دلایل آن نزدیکی فرهنگی و تاریخی ماست.