در بيست و دومين نمايشگاه مطبوعات كشور بود كه از «ناظم دباغ» نماينده اقليم كردستان عراق در تهران دعوت كرديم تا با حضور در نمايشگاه مطبوعات ميزبانش باشيم، وي در نمايشگاه مطلبي عنوان كرد كه جاي تأمل بيشتري داشت «نفت اقليم كردستان عراق تا پايان سال ميلادي مستقل مي‌شود» چگونگي استقلال نفتي و اختلاف بر سر تقسيم درآمدهاي نفتي با دولت مركزي عراق و همچنين تأثيرات آن در نقشه نفت جهان ما را بر آن داشت تا روز سه‌شنبه 25 آذرماه در دفتر محل كار وي در شهرك غرب تهران حضور يابيم و گفت‌وگويي صريح با وي داشته باشيم:
جناب «ناظم دباغ» لطفا در ابتدا مختصري از روند توليد نفت در اقليم كردستان عراق توضيح دهيد و چطور به فكر استقلال نفتي شمال عراق رسيديد؟
در زمان صدام حسين تنها يك مركز نفتي در كردستان عراق فعال بود و به دليل برخي مسائل، صدام تمام چاه‌هاي نفتي منطقه كردستان عراق را با بتن بست. پس از فروپاشي صدام بود كه فعالان كردي با منفجر كردن بتن‌ها چاه‌ها را باز كردند و تلاش كردند تا اقتصاد نفتي پيشرفت‌هاي خوبي را شاهد باشيم.
آيا براي روند استخراج و صدور نفت به قوانين عراق پايبند هستيد؟
در قانون اساسي عراق سه موضوع وجود دارد كه تابع اتحاد دولتي است (دارايي، اقتصادي، نظامي) مقوله نفت جزو دارايي است كه درآمد آن براي كل عراق است و از آن درآمد نفتي، بودجه عراق تشكيل مي‌شود كه 17 درصد شامل منطقه اقليم كردستان است. در سال 2005 پروژه «قانون نفت عراق» مطرح شد و مناطق نفتخيز كردستان را هم شامل شد ولي متأسفانه مسئولان عراقي كه احساس مي‌كردند منطقه اقليم درآمد نفتي سنگيني را عايد خواهد شد و مستقل مي‌شود از اين قانون جلوگيري كردند. پروژه «قانون اساسي» بر اساس «توافق سياسي» آماده شد و انتظار داشتيم توافق در پارلمان مطرح نشد که تصويب شود. ما قانون اساسي عراق را در نظر گرفتيم كه بر اساس آن بودجه اقليم كردستان را تأمين كنيم. وقتي دولت عراق بودجه اقليم را قطع كرد، قبل از آن تصميم گرفتيم توسط همين لوله نفتي كه از كردستان به تركيه كشيده شده است نفت را صادر كنيم و تا سال جديد ميلادي اين روند توليد به 550 هزار بشكه در روز خواهد رسيد. امروز نقشه نفتي دنيا روي اقليم كردستان افتاده و كردستان عراق اين فضا را ترسيم مي‌كند.
آيا تصميم اقليم كردستان عراق بركاهش بهاي نفت هم تأثير خواهد داشت يا خير؟
به نظر من اقدامي كه اكنون براي كاهش بهاي نفت صورت گرفته سياستي است كه مي‌خواهند روسيه، ايران و عراق را مهار كنند. اما در واقع اين عربستان است كه با افزايش توليد نفت بيشترين خسارت را مي‌بيند.
جناب دباغ براي صدور نفت در اقليم كردستان با چه كشورهايي توافق كرده‌ايد؟
هميشه در اقليم كردستان عراق منافع ايران در نظر گرفته شده است و اين سوال بايد از ايران پرسيده شود كه چه استفاده‌اي از اين موقعيت كرده است. ما هميشه طرفدار اين هستيم كه اقليم كردستان با کشورهای دیگر مخصوصا با ايران رابطه داشته باشد و آن را گسترش دهد و فعاليت نفتي خود را فعال كند. مثلا كرمانشاه به اقليم نزديك است و ما مي‌توانيم به آنها نفت بدهيم و در نقاطي ديگر اين امر براي ما جبران شود. ايجاد خط لوله نفتي از ايران مي‌تواند كمك خوبي براي ما و عراق داشته باشد، چراكه هم امنيت خطوط را داريم و هم مي‌توانيم به ديگر بنادر و كشورهاي ديگر نفت صادر كنيم. ما با ايران خط ترانزيت داريم كه از اين خط ترانزيت مي‌توانيم به بندرعباس و يا افغانستان و تاجيكستان وصل شويم ولي در خصوص صادرات نفت قراردادي نداشتيم و همكاري ما قرار بود نفتي باشد، ولي ميسر نشد و اكنون خط ترانزيت داريم. در حال حاضر از طريق خط لوله نفتي كردستان به بندر جيهان تركيه متصل هستيم و بیش از 200 هزار بشكه نفت ما از اين طريق صادر مي‌شود.
آيا مي‌توان گفت: اقليم كردستان عراق با توليد نفت رقيبي براي ديگر كشورهاي منطقه به خصوص ايران به حساب آيد؟
نفت اقليم كردستان بر روي نقشه آمده است و اگر شرايطي پيش آيد كه مستقل شويم شايد توليد نفتي ما بيشتر شود، ولي اكنون با عراق هماهنگ هستيم. به نظر من سياست از لوله‌هاي نفت در مي‌آيد و اگر ما نبوديم شايد كشوري ديگر اين جايگاه را داشت. اكنون كه شاهد نزول قيمت نفت از 100 به 60 دلار هستيم مي‌بينيم كه سياست در آن وارد شده است. جنگ جهاني كه رخ نداده است كه نفت صادر نشود.
آيا زماني كه به استقلال نفتي دست يابيد موقعيت ايران را هم در نظر خواهيد گرفت؟
در زبان كردي يك ضرب‌المثلي هست كه «هيچ فردي پسر خودش را فداي دختر ديگري نمي‌كند» يعني نمي‌شود مردم خودم گرسنه باشند و فكر ديگر مردم باشم يا برعكس.
جناب ناظم دباغ، كشورهاي روسيه، ايران، عراق، سوريه در مواردي داراي سياست‌هاي همراهي هستند نفت را مي‌توان يكي از اين مقولات برشمرد، با اين سياستي كه شما از آن سخن گفتيد، فكر نمي‌كنيد ناخشنودي‌هايي به دنبال داشته باشد؟
ما در چارچوب قانون اساسي عراق حركت مي‌كنيم همان مواردي كه در ابتدا اشاره كردم ( اقتصادي، دفاعي، دارايي) مربوط به دولت عراق است؛ در اين چارچوب تصميم‌گيري مي‌كنيم و ما دخالتي نمي‌كنيم، ولي زماني كه دولت مستقل داشته باشيم آن موقع حرف مي‌زنيم كه در قبال روسيه، آمريكا و يا ايران چه سياستي اتخاذ مي‌كنيم.
روزهاي گذشته شاهد نشست سران اقليم كردستان و دولت مركزي بغداد بوديم اين ديدارها چه نتايجي دربرداشت؟
توافق كرديم تا مذاكرات دو طرف ادامه يابد و در ابتداي سال جديد ميلادي (2015) بيش از 250 هزار بشكه نفت از اقليم صادر كنيم و همچنين 300 هزار بشكه ديگر از كركوك صادر شود. همچنين ميزان يك ميليارد دلار از محل درآمدهاي نفتي براي دفاع نيروهاي پيشمرگه لحاظ شده است تا يكي از اقدام‌هاي خود را به مراقبت از ميدان‌هاي نفتي اختصاص دهند.
شما به عنوان نماينده اقليم كردستان عراق، براي فعاليت‌هاي اقتصادي اقلیم کردستان، نخستين شريك تجاري خود را تهران مي‌دانيد يا آنكارا؟
از سال 99 ميلادي من در ايران هستم و ايران نخستين كشوري بود كه 430 شركت فعال در اقليم كردستان داشت و آن زمان تركيه با 76 شركت فعاليت مي‌كرد. شرايط تحريم و برخي از سياست‌ها باعث شد تا ايران از رقيب تركي خود عقب بيفتد و تركيه توانست به خوبي از اين فضا استفاده كند؛ اكنون ترك‌ها با داشتن 1300 شركت در منطقه اقليم كردستان فعال هستند و اين در حالي است كه ايران 210 شركت عمراني، ساختماني و بازرگاني در اقليم دارد.
نتايج نشست
ناظم دباغ 67 بهار را پشت سر گذاشته وداراي دو فرزند دخترو پسر است كه در رشته‌هاي قانون بين‌الملل و معماري در هلند مشغول تحصيل هستند. به گفته خودش 15 سال است كه در ايران به سر مي‌برد و 7 سال نماينده اقليم كردستان عراق در تهران است.
روزنامه اقتصادی آسيا، چهارشنبه 26 آذرماه 1393، سال چهاردهم، شماره 375، صفحات 1 و 2 و 3.
عكس: نرگس امامي