کردپرس _ سرویس بین الملل: نچیروان بارزانی نخست وزیر حکومت اقلیم کردستان عراق شنبه و یکشنبه این هفته در راس هیات بلندپایه ای از مقامات دولتی و حزبی منطقه شمال عراق در تهران خواهد بود و طی این سفر دو روزه دیدارهای مختلفی با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت؛ همچنین «ناظم دباغ» نماینده جلال طالبانی رئیس جمهور عراق در تهران، از سفرهای آتی دیگری میان مقامات ارشد دو طرف از جمله سفر قریب الوقوع مسعود بارزانی به تهران و نیز سفر «علی سعیدلو»، معاون امور بین الملل ریاست جمهوری ایران، به اربیل خبر داده است. لذا می توان گفت تهران و اربیل در راستای تعمیق روابط دو جانبه میان خود که طی یکسال گذشته روندی افزایشی داشته است گامهای بلندتری را بر خواهند داشت. یادداشت پیش رو به بررسی اهمیت سفر نخست وزیر حکومت اقلیم کردستان عراق در سه سطح مختلف خواهد پرداخت:

سطح اول: روابط دوجانبه تهران _ اربیل

نچیروان بارزانی نخست وزیر کنونی حکومت اقلیم کردستان عراق که سالهای چندی از عمر خود را از زمان امضای معاهده 1975 الجزایر و همچنین در دهه 1980 در هنگامه جنگ میان ایران و عراق در ایران سپری کرده است طی سالهای صدارتش بر دولت اقلیم نشان داده است تمایل خاصی به افزایش ارتباط با جمهوری اسلامی دارد سفرهای متعدد سالهای اخیر وی در مقام نخست وزیر کردستان عراق به تهران را می توان گواهی بر این ادعا ارزیابی کرد. لذا پیش بینی می شود در سفر اخیر نیز نچیروان بدنبال آن باشد تا زمینه ساز افزایش سطح روابط متقابل را در حوزه های مختلف باشد.

در حوزه سیاسی آنگونه که پیداست هر دو طرف خواهان افزایش سطح تعاملات و ارتقای آن هستند سفر نچیروان بارزانی و نیز سفر آتی مسعود بارزانی به تهران که کمتر از یکسال تکرار می شود و نیز سفر پیش روی علی سعیدلو معاون رئیس جمهور به عنوان عالی ترین مقام ایرانی به اربیل ثابت کننده این خواست طرفین است. از نقطه نظر امنیتی تداوم ثبات و آرامش در مرزهای مشترک یکی دیگر از مسائل مورد علاقه تهران در دیدار با مقامات کردستان عراق از جمله نچیروان بارزانی است که مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت که مطئناً ایرانی ها از کُردهای عراقی انتظار خواهند داشت سطح نسبتاً مطلوب فعلی در سایه مسئولیت پذیری حکومت اقلیم کردستان در این حوزه همچنان ادامه پیدا کند.

افزایش تبادلات اقتصادی و تجاری بُعدی دیگر از روابط میان تهران و اربیل است که در سفر نچیروان بارزانی به تهران مورد بررسی مجدد قرار خواهد گرفت تا طرفین بتوانند از ظرفیت های خالی مانده موجود که کم هم نیستند استفاده بهینه تری ببرند. جای خالی ایران در سرمایه گذاری های زیربنایی در کردستان عراق از جمله مسائل مهمی می تواند باشد که از سوی دو طرف مورد بحث و مذاکره قرار خواهد گرفت. اینک ترکیه در این حوزه در کردستان عراق دست بالاتری دارد و انتظار می رود مسئولین و فعالین اقتصادی و بازرگانی ایرانی در سایه ایجاد وضعیت بهتر از سوی مقامات اقلیم، حضور پررنگ تری از خود نشان دهند!

در بعد اجتماعی با توجه به پیوندهای دیرینه تاریخی، نژادی و نیز ارتباطات قومی و فامیلی موجود میان ساکنان دو سوی مرز شاهد افزایش سفرهای تفریحی، فرهنگی، علمی و پزشکی مردم دو طرف طی چند سال اخیر بوده ایم. به نظر می رسد با توجه به ظرفیت های سیاحتی و اقتصادی کردستان عراق برای مردم ایران و توانمندی های قابل توجه علمی، پزشکی و نیز جاذبه های توریستی ایران برای کردهای عراقی، لازم است طرفین تهمیدات بیشتری برای ایجاد تسهیلات بهتر جهت سهولت سفرهای مردمی به دو سو بیاندیشند.

سطح دوم: تنش های میان اربیل – بغداد

اما اختلافات موجود میان اربیل و بغداد و افزایش تنش های لفظی رهبران کُرد و عرب عراقی طی ماههای اخیر یکی دیگر از موضوعات مورد بحث و بررسی در تهران خواهد بود. در این زمینه ایران به دلیل داشتن روابط دوستانه و حسنه با هر دو سوی دعوا و همچنین به دلیل سیاست کلان و کلی اش در عراق که حفظ تمامیت ارضی عراق و نیز برقراری آرامش و صلح در این کشور است می کوشد با نوعی میانجیگری میان طرفین از سطح تنش بکاهد و طرفین را برای قرار گرفتن طرفین در پشت میز مذاکره مجاب کند. در این زمینه ایران دارای تجارب چندی است از جمله می توان به برقراری صلح و اتحاد میان حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان عراق در میانه دهه 1980، ایجاد اتحاد میان گروههای عرب معارض صدام با گروههای کرد در اواخر دهه 1980 و نیز ایجاد اتحاد و نزدیکی میان کُردها و اعراب در سالهای ابتدایی هزار سوم پیش و بعد از سقوط صدام اشاره کرد.

لازم به ذکر است اینک کُردها و اعراب در عراق بر سر تعیین سرنوشت مناطق مورد ادعا از جمله کرکوک از طریق ماده 140 قانون اساسی، حضور نیروهای دجله در کرکوک، حضور شرکتهای نفتی خارجی در شمال عراق و قراردادهای یکجانبه کُردها با آنها، حمایت کُردها از موضع ترکیه در قبال بحران سوریه، سهم کم کُردها از بودجه، سیاست های تسلیحاتی متقابل و ... دارای اختلاف نظر و نوعی تنش هستند که چشم انداز آتی روابط میان آن دو را تا حدودی مخدوش کرده است.

سطح سوم: تحولات موجود در شمال سوریه

اما مسائل مرتبط به تحولات اخیر خاورمیانه بخصوص در رابطه با مسائل سوریه سطح سومی از مسائل مورد بحث احتمالی در سفر نچیروان بارزانی به تهران خواهد بود. به رغم اینکه در ماههای اخیر روابط و دیدارهای مقامات کُرد عراقی از ترکیه بیشتر بوده است و نیز بیانیه مشترکی میان مسعود بارزانی رهبر حکومت اقلیم و احمد داوود اوغلو وزیرخارجه ترکیه در رابطه با تحولات کردستان سوریه منتشر گردیده است اما از بُعد نگاه استراتژیکی این دو دقیقاً دارای تضاد منافع بوده و ادامه تحولات شمال سوریه باعث دوری و احتمالاً تنش در روابط ترکیه و کردستان عراق خواهد شد. اما از همین بُعد کردهای عراقی با جمهوری اسلامی ایران دارای اشتراک منافع قابل توجهی هستند که این اشتراک منافع مطمئناً در هر سه سطح مورد اشاره باعث نزدیکی بیش از پیش دیدگاهها و همکاریهای دو طرف خواهد شد. لذا در پایان و بطور کلی باید تاکید کرد که سفر هفته آینده «نچیروان بارزانی» به ایران می تواند به تحکیم هرچه بیشتر روابط و افزایش بیش از پیش سطح همکاری و دوستی میان دو طرف بیافزاید.

چشم انداز پیش رو

به نظر می رسد سفر مجدد نچیروان بارزانی به تهران ظرف کمتر از یکسال حاکی از اراده مقامات اقلیم کردستان عراق و نیز جمهوری اسلامی ایران برای افزایش روابط و کاستن از سطح بی اعتمادی های موجود است. تحولات اخیر منطقه بویژه در سوریه و نیز افزایش تنش در روابط اربیل –بغداد در کنار ظرفیت های گسترده خالی مانده در روابط تهران و اربیل نیز بر ضرورت این تعمیق روابط و افزایش دوستی ها اثرات مثبت قابل توجهی گذاشته است. لذا این دیدار در کنار دیدار آتی مسعود بارزانی رهبر حکومت اقلیم کردستان عراق از تهران و نیز سفر پیش روی معاون رئیس جمهوری ایران به اربیل به عنوان ارشدترین مقام جمهوری اسلامی همگی خواهد توانست دیدگاههای طرفین را بهم نزدیک و به ارتقای سطح دیپلماتیک و انتفاع متقابل از روابط چندجانبه بیانجامد.